Każdego roku jesienią do Szczawnicy ściągają nawet setki turystów z innych miast Polski. Ma to związek z odbywającym się w górach redykiem jesiennym.

Co warto wiedzieć o największym święcie pasterzy? Kiedy i gdzie się ono odbywa oraz jak przebiega? Czym jest redyk jesienny i czym różni się od wiosennego? W niniejszym w artykule przybliżamy tradycje związane z tymi wydarzeniami kulturalnymi. 

Redyk jesienny — co to takiego? 

Redyk jesienny to tradycyjne święto wywodzące się z dawnej kultury pasterskiej. Pod nazwą tą kryje się uroczyste zakończenie trwającego przez kilka miesięcy lata wypasu owiec, na które przyjeżdżają turyści z całego kraju. Poza redykiem jesiennym, który wiąże się ze sprowadzeniem przez bacę kilku, a nawet kilkunastu tysięcy owiec z hal, w tradycji góralskiej funkcjonuje równie ważny redyk wiosenny, czyli wyprowadzanie owiec na hale. 

Sprawdź 5 miejsc, które musisz zobaczyć jesienią w Pieninach

Jesienny redyk jest nie tylko praktycznym aspektem pasterstwa, ale również ważnym wydarzeniem społecznościowym, celebrującym zakończenie sezonu pasterskiego. W tym czasie góralskie wioski ożywają, przygotowując się do uroczystego przywitania pasterzy i ich stad. To wydarzenie, które umacnia więzi społeczne, a jego obchody przekazywane są z pokolenia na pokolenie. 

To święto jest również elementem zachowania dziedzictwa kulturowego i okazją do zaprezentowania i uczczenia lokalnej historii, obyczajów oraz sztuki ludowej. Najważniejsze elementy uroczystości to muzyka i taniec. Lokalne zespoły ludowe wykonują tradycyjne melodie góralskie, które towarzyszą pasterzom i ich owcom podczas marszu z hali. Stroje noszone przez baców i są bogato zdobione, pełne regionalnych motywów, kolorowe i często ręcznie wykonane. 

Poprzez podtrzymywanie tej tradycji górale zachowują swoją tożsamość oraz promują ją wśród młodszych pokoleń i turystów.

Kiedy jest redyk jesienny w Pieninach? 

Wypas owiec na halach trwa od świętego Wojciecha (23 kwietnia) do świętego Michała (29 września). W praktyce jednak to, kiedy odbywa się redyk, nie jest takie oczywiste. Wiele zależy od warunków pogodowych oraz sytuacji, jaka panuje na hali. Jeśli chodzi o jesienne obchody pasterskiego święta, trzeba je zorganizować przed upływem drugiej połowy października, lecz daty są kwestią umowną. Terminy uroczystości są publikowane na stronie Miejskiego Centrum Kultury w Szczawnicy. 

Poznaj również wiele powodów, dla których warto pojechać w Pieniny w każdej porze roku

Obchody rozpoczynają się zwykle w południe. Nie da się ich przegapić, ponieważ na około 2-3 godziny cały ruch drogowy zostaje wstrzymany za sprawą morza owiec spacerujących ulicami. Oto bowiem baca przechodzi przez centrum miasta wraz ze swoimi podopiecznymi (w liczbie kilku lub nawet kilkunastu tysięcy), rodziną, juhasami, a także psami pasterskimi. Trasa przebiega zwykle od centrum Szczawnicy aż do przystani flisackiej nad Dunajcem. Tam czekają właściciele owiec prowadzonych przez bacę, odbywają się też występy lokalnych artystów oraz mają miejsce degustacje góralskich przysmaków. 

Jak wygląda redyk jesienny w Pieninach? 

Trasa redyku przebiega przez malownicze górskie szczyty, a jego uczestnikami są nie tylko pasterze i ich owce, ale również mieszkańcy Szczawnicy i okolicznych wsi, a także turyści, którzy przybywają, by być częścią tej tradycji.

Program uroczystości obejmuje pokazy folklorystyczne, degustacje lokalnych produktów oraz muzykę na żywo. Jest to nie tylko wydarzenie kulturalne, ale też festiwal lokalnej kultury i gastronomii. Na miejscu można spróbować takich specjałów jak oscypek, wyjątkowy ser z owczego mleka albo bundz, również produkowany tylko na Podhalu, w zachodniej części Podbeskidzia i w Beskidzie Śląskim. 

Oczywiście nie tylko juhasi są bohaterami uroczystości, ale także owce powracające z wypasu. Ich powrót z wysokich części Tatr jest ważnym elementem lokalnej tożsamości i dziedzictwa. Owce, które przez miesiące letnie pasły się na łąkach, są źródłem wełny, mleka, ale też symbolem ciężkiej pracy i życia w harmonii z naturą.

Gdzie jeszcze odbywają się redyki jesienne? 

Poza Szczawnicą redyki jesienne można zobaczyć również w innych górskich miejscowościach: 

• Leśnica — w miejscowości organizowany jest wielki Festyn Bacowski, podczas którego mają miejsce liczne występy zespołów regionalnych, konkursy i degustacje wyrobów z sera owczego,
• Ludźmierz — wydarzenie rozpoczyna uroczysta msza święta w ogrodach ludźmierskich zlokalizowanych przy Sanktuarium Matki Boskiej Ludźmierskiej oraz uroczyste poświęcenie owiec,
• Ochotnica Górna — obchody zaczynają się wraz z mszą świętą w kaplicy św. Maksymiliana Kolbego w Ochotnicy Górnej.
• Zawoja — Babiogórska Jesień w Zawoi to nie tylko widowiskowe zejście owiec z hal, lecz także występy regionalnych zespołów. 

Inne ciekawe góralskie wydarzenia w Polsce, które są bardzo atrakcyjne dla turystów, to również: 

• uroczyste rozpoczęcie sezonu pasterskiego (23 kwietnia), 
• redyki wiosenne (np. w Ludźmierzu), 
• Święto Bacowskie w Małem Cichem, 
• majowe miyszani owiec w Ochotnicy Górnej, 
• Zwyk Bacowski w Soblówce, 
• Zwyk Bacowski w Ujsołach, 
• Święto Pasterskie w Lipnicy Wielkiej, 
• Pasterska Jesień w Kamesznicy 
• oraz Polaniarski Osod w Kościelisku i Węgierskiej Górce. 

Każde z nich to okazja nie tylko do zobaczenia tysięcy owiec przechadzających się po ulicy, lecz także posłuchania góralskiej muzyki oraz porozmawiania z bacą i juhasami. 

Pieniny — atrakcje, które warto zwiedzić przy okazji redyku jesiennego

Wybierając się na redyk w Pieninach, warto wygospodarować więcej czasu i zwiedzić przy okazji miejsca, które są szczególnie piękne jesienią. Zaliczają się do nich m.in. szlaki: 

• na Wysoką (1050 metrów n.p.m.), przez okoliczne góry — Szafranówkę (711 metrów n.p.m.), Wysoki Wierch (898 metrów n.p.m.) oraz Durbaszkę (934 metrów n.p.m.). Trasa od Szczawnicy do Jaworek liczy prawie 14 kilometrów, czas przejścia wynosi około 5 godzin,
• na Trzy Korony (982 metrów n.p.m.) ze schroniska PTTK „Trzy Korony” (długość trasy liczy niecałe 6 kilometrów, natomiast czas przejścia wynosi około 2 godzin), 

Jesienią w Pieninach warto zwiedzić wąwóz Homole — kanion, który ma około 800 metrów długości, a jego ściany rozpościerają się na wysokość 120 metrów. Obowiązkowym punktem wycieczki jest również Sokolica (747 metrów n.p.m.). Na szczyt dochodzi się ze Szczawnicy lub Krościenka nad Dunajcem. W zależności od wybranego wariantu trasa może wymagać przeprawienia się przez Dunajec — na szczęście sezon flisacki trwa aż do 31 października. 

Inne ciekawe miejsca w Pieninach, idealne na jesienną wycieczkę w góry, to: 

• Czerwony Klasztor — zwiedzanie charakterystycznej budowli sakralnej kosztuje: 3,00 euro — bilet normalny, 1,00 euro — bilet ulgowy, 
• ruiny Zamku Czorsztyn — aby wejść na teren warowni, wystarczy kupić bilet w cenie od 4 do 8 złotych,
• Zamek Dunajec w Niedzicy — twierdzę można zwiedzać przez cały rok, bilet normalny kosztuje 23 złote, natomiast ulgowy — 17 złotych, 

• Zamek Stara Lubowla — wejście na teren słowackiej budowli wzniesionej w czasach średniowiecznych to wydatek rzędu 9,00 euro (bilet normalny) lub 4,00 euro (bilet ulgowy). 

Zobacz jesienne redyki — podsumowanie

Redyk, czyli uroczysty spęd owiec, to jedna z wielu przyczyn odwiedzin turystów w Pieninach jesienią. Tysiące owiec paraliżujących ruch drogowy są chętnie fotografowane, a także głaskane, wiele osób marzy również o porozmawianiu z bacą na temat tego, jak wygląda jego dzień pracy. 

Poza redykiem w Szczawnicy i najbliższych okolicach pielęgnowane są również inne góralskie tradycje, związane z muzyką, tańcami czy potrawami, natomiast góry o tej porze roku są nadzwyczaj piękne. Po lekturze niniejszego artykułu nie pozostaje nic innego, jak spakować plecak i ruszać w stronę Pienińskiego Parku Narodowego!